فرهنگ امروز: سینمای ایران اگرچه سال هاست در جشنواره های خارجی مطرح بوده و سینماگران و حتی مخاطب عادی خارجی با سینمای ایران و فیلم هایش آشنا هستند ولی بازیگران ایرانی کمتر در معرض توجه بوده اند. یکی از دلایل مهمش این است که معمولا ستاره های اصلی سینمای ایران در فیلم های جشنواره ای بازی نمی کنند.

وقتی رضا ناجی جایزه خرس نقره ای برلین را برای فیلم «آواز گنجشک ها»ی مجید مجیدی در جدال با دنیل دی لوییس برای «خون به پا خواهد شد» گرفت، اولین بار بود که یک بازیگر ایرانی در جشنواره ای با حد و اندازه و اعتبار برلین مورد توجه قرار می گرفت اما ناجی خیلی زود از یادها رفت.

 این روزها حتی دیگر در سینمای ایران هم برایش نقشی نیست چه برسد به اینکه سینمای جهان هنوز به یادش داشته باشد. در حقیقت اولین کارگردانی که توانست بازیگرهای ستاره سینمای ایران را در جهان مطرح کند، اصغر فرهادی بود.

فرهادی اولین کسی بود که فیلمش همانقدر که در جشنواره های خارجی موفق شد در گیشه های ایران هم موفق بود و نتیجه اش این می شود که بازیگران فیلم هایش هم مطرح شوند.

بازیگرانی که در ادامه می خوانید در جهان مشهور شدند. این وسط البته گلشیفته فراهانی را هم داریم که دیگر در سینمای ایران فعال نیست. «مجموعه دروغ ها» ساخته رایدلی اسکات اولین حضور بین المللی گلشیفته فراهانی در سال ۱۳۸۷ بود که البته نقش کوتاهی روبروی دی کاپریو داشت. بعد از «درباره الی» و موفقیت فیلم، حضورهای جهانی اش هم بیشتر شد. کلا از بدنه سینمای ایران خارج شد و در فیلم های آمریکایی و فرانسوی شروع به بازی کرد.

 فراهانی هم به زبان های انگلیسی و فرانسه مسلط بود. یا می شود از علی مصفا هم نام برد که البته بیشتر به خاطر فیلم هایی که خودش ساخته در جشنواره های کوچک مستقل مطرح شده نه به عنوان بازیگر. تنها حضور بین المللی اش هم «گذشته» فرهادی است.

 فاطمه معتمد آریا

معتمد آریا اولین بازیگر مطرح سینمای ایران بود که در جشنواره های جهانی بازی اش دیده شد. هر چند جایزه ای نگرفت اما تبدیل به چهره آشنایی شد که بعد از آن، جشنواره های مختلف از او به عنوان داور دعوت کردند.

 اولین حضور بین المللی اش با نمایش فیلم «ناصرالدین شاه آکتور سینما» در جشنواره کارلووی واری شکل گرفت. وقتی فیلم موفق شد جایزه ویژه هیات داوران و جایزه انجمن جهانی منتقدان فیلم جشنواره باسابقه کارلووی واری را از آن خودش کند.

 بعد از آن با بازی در فیلم «مسافران» بهرام بیضایی درخشید. فیلم «روسری آبی» رخشان بنی اعتماد هم از آن دسته فیلم ها بود که بازی معتمد آریا در آن خیلی به چشم آمد. فیلم در جشنواره های فیلم لوکارنو، هند و تسالونیکی یونان توانست جوایزی کسب کند.

 یکجورهایی می شود گفت معتمد آریا، مریل استریپ سینمای ایران است. رکورددار دریافت بیشترین سیمرغ بلورین برای بازی هایش در جشنواره فجر، با تعداد زیادی نقش های ماندگار، بازیگری که در جهان هم شناخته شده و هر چند هیچ وقت پیشنهاد بازی در فیلمی خارج از کشور را نداشته اما به عنوان یکی از ستون های سینمای ایران از او زیاد در جشنواره های خارجی دعوت می شود.

 لیلا حاتمی

با وجود آنکه از کودکی و با بازی در فیلم های یکی از بزرگترین کارگردانان ایرانی بازیگری را شروع کرد اما به دلیل آنکه فیلم های علی حاتمی، پدرش خیلی ایرانی هستند و نمی توانند با مخاطب غریبه با فرهنگ و زبان ایرانی ارتباط برقرار کنند، نتوانست در جشنواره های جهانی مطرح شود.

با «ایستگاه متروک» علیرضا رییسیان برای اولین بار به جشنواره های خارجی رفت که نتیجه اش جایزه بهترین بازیگر زن از جشنواره مونترال برای او بود. یکی از چیزهایی که به جهانی شدن لیلا حاتمی خیلی کمک کرده، تسلطش به زبان های خارجی است. حاتمی به چهار زبان انگلیسی و فرانسه و آلمانی و ایتالیایی صحبت می کند که نتیجه زندگی چند ساله اش برای تحصیل در سوییس و فرانسه است.

 حاتمی برای فیلم «پله آخر» جایزه جشنواره کارلووی واری را برد و برای فیلم «جدایی نادر از سیمین» هم که دیگر تبدیل به یک بازیگر تراز اول جهانی شد، آنقدر که سال بعد از آن در جشنواره کن مهمترین جایزه را که جایزه بهترین فیلم بود به کارگردان «واقعیت» اهدا کرد. همان موقع تسلط حاتمی به زبان فرانسه خیلی ها را متحیر کرد. نتیجه اش این شد که امسال ستاره جشنواره کن بشود و عضو هیات داوران بخش مسابقه کنار سوفیا کوپولا و جین کمپیون و نیکلاس وندینگ رفن قرار بگیرد.

نیکی کریمی

 بین بازیگران زن، نیکی کریمی زودتر از همه توانست خودش را در دل جشنواره های خارجی جا کند. به هر حال او اولین ستاره زن سینمای ایران بعد از انقلاب بود و عجیب نیست که مورد توجه خارجی ها قرار گرفت.

 البته فیلمی به او پیشنهاد نشد اما به عنوان بازیگر و کارگردان به جشنواره های زیادی دعوت شد و سه فیلمی هم که خودش ساخته در جشنواره های مختلفی پذیرفته شد و از بعضی از آنها جایزه هم دریافت کرد که البته جزو جشنواره های الف نبودند.

نیکی کریمی با جایزه ای که از جشنواره سن سباستین از جشنواره های معتبر قدیمی سینمایی برای بازی در فیلم «سارا»ی داریوش مهرجویی گرفت، تبدیل به یک چهره آشنای جهانی شد.

 البته اگر در طول این سال ها نیکی کریمی در پروژه های جهانی ظاهر نشده یک دلیل دیگر هم دارد: بازیگران زن باید موارد بیشتری را برای حضور در فیلم های خارجی رعایت کنند که بیشتر اوقات حضور آنها را غیرممکن می کند اما نیکی کریمی یک ویژگی خوب دیگر هم دارد: او به راحتی و روانی انگلیسی صحبت می کند. اگر روزی روزگاری فیلم «لاله» آماده پخش شد می توانید ببینید که کریمی چقدر راحت به انگلیسی دیالوگ می گوید.

 پیمان معادی

 اصلا زاده آمریکاست، در نتیجه به همان خوبی فارسی می تواند انگلیسی هم صحبت کند. پله های ترقی را به طرز شگفت انگیزی طی کرد: ابتدا به عنوان فیلمنامه نویس چند اثر پرفروش نوشت و سپس فقط با بازی در دو فیلم اصغر فرهادی، «درباره الی» و بعد هم «جدایی نادر از سیمین».

بعد از موفقیت جهانی «جدایی»، پاسپورت آمریکایی و بازی فوق العاده اش دست به دست هم دادند تا برای سریال ها و فیلم های هالیوودی از او درخواست بازی شود. الان بازی اش در سریال «عدالت کیفری» استیون زیلیان پایان یافته. در فیلم «آخرین شوالیه ها» روبروی مورگان فریمن و کلایو اوئن ظاهر شده و مشهورترین کارش هم «کمپ اشعه ایکس» و بازی اش کنار ستاره مشهور و پولساز هالیوودی کریستین استوارت است.

 این روزها پیمان معادی در دل هالیوود و در پروژه های گرانقیمت و گیشه پسند بازی می کند. معادی البته بازی در سینمای ایران را هم فراموش نکرده و همین سال گذشته فیلم «ملبورن» ساخته نیما جاوید با بازی او در جشنواره فیلم فجر به نمایش درآمد. معادی علاوه بر سینما در حوزه تئاتر هم بازیگر فعالی شده و آخرین نمایشش «در انتظار گودو» به کارگردانی همایون غنی زاده مورد توجه اهل فن قرار گرفت.

 همایون ارشادی

 قبل از پیمان معادی می توان گفت همایون ارشادی تنها بازیگر واقعا بین المللی سینمای ایران بود. در ایتالیا معماری خوانده بود اما سینما برایش وقتی جدی شد که عباس کیارستمی در سال ۱۳۷۶ می خواست «طعم گیلاس» را بسازد و به دنبال یک چهره روشنفکر میانسال می گشت یعنی دقیقا همان چیزی که همایون ارشادی بود.

 «طعم گیلاس» که جایزه نخل طلای کن را گرفت، ارشادی هم تبدیل به چهره شناخته شده ای شد. سال ۱۳۸۶ اولین پروژه جهانی اش به او پیشنهاد شد: «بادبادک باز» فیلم مارک فوستر بر مبنای رمان مشهور خالد حسینی. همین کافی بود تا ارشادی دیده شود.

 بازی در «آگورا» و نقشی کوتاه در فیلم اسکاری «۳۰ دقیقه نیمه شب» از دیگر پروژه های هالیوودی است که ارشادی در آنها حضور دارد. آخرین کار جهانی اش هم حضور فیلم «مرد تحت تعقیب» آنتونی کوربین در کنار فیلیپ سیمور هافمن فقید و ریچل مک آدامز است.

ارشادی چند سال پیش در گفتگو با یکی از نشریات اشاره کرده بود: «در زمینه خود بازیگری می توان به جرأت گفت که بازیگران ما تمام فاکتورهای مورد نیاز را دارند. تنها چیزی که آموختنش برای بین المللی شدن ضروری است، زبان است اما خیلی چیزها را باید رعایت کنند چون به هر حال آنها نماینده جمهوری اسلامی ایران به حساب می آیند و باید قوانین کشورمان را رعایت کنند.

منبع: پرشین وی